Đột phá trong cách điều chế vaccine Covid-19

Vaccine sống, giảm độc lực hoặc ngừng hoạt động

Hầu hết loại vaccine được sử dụng ngày nay đều tạo nên từ virus đã ngưng hoạt động hoặc giảm độc lực, không có khả năng gây bệnh. Khi tiêm vào cơ thể, chúng sẽ kích thích các tế bào miễn dịch sản sinh kháng thể.

Để điều chế, các nhà khoa học phải nuôi cấy một lượng lớn virus. Vaccine bệnh cúm được phát triển trong trứng gà, nhiều loại khác sử dụng tế bào nổi. Quá trình này có thể mất đến vài tháng. 

Vaccine thông thường như thủy đậu, sởi, quai bị, rubella đều thuộc nhóm này. 

Vaccine DNA

Đây là loại vaccine không sử dụng toàn bộ virus. Thay vào đó, các nhà khoa học sẽ tạo một "vòng tròn" DNA, đưa nó vào tế bào. Các tế bào đọc trình tự gene của nCoV, hình thành một bản sao, sau đó thiết lập lại các protein của virus. Protein này kích hoạt hệ miễn dịch, giúp liên kết các "phòng tuyến" khác của cơ thể chống lại mầm bệnh. 

Vaccine DNA đã được phê duyệt sử dụng đối với động vật, ngăn ngừa khối u ác tính ở chó, virus Tây sông Nile (một loại sốt) ở ngựa. Các nhà khoa học cũng từng thử nghiệm vaccine cho bệnh cúm và Zika. 

Vaccine RNA

Đây là công nghệ phát triển mới, dựa trên  RNA thông tin (vật chất di truyền). Vaccine sử dụng chính tế bào người. Các RNA có vai trò "hướng dẫn" cơ thể tạo ra ‘protein gai’ giống với virus. Nếu hiệu quả, vaccine kích hoạt hệ miễn dịch sinh kháng thể.

Giới chuyên gia gọi đây là 'lối tắt' của vaccine DNA, bỏ qua bước tạo "vòng tròn" DNA, trực tiếp đưa thông tin di truyền vào tế bào. 

Công ty công nghệ sinh học Morderna mới đây đã thử nghiệm thành công vaccine nCoV dựa trên RNA đầu tiên trên người, cho thấy kết quả đầy hứa hẹn. 

Vaccine vector tái tổ hợp

Trong tự nhiên, virus dễ dàng xâm nhập cơ thể bằng cách bám vào tế bào. Các nhà khoa học đã lợi dụng quá trình này để điều chế vaccine. Họ chèn thêm các gene của 'protein gai' vào virus vô hại hoặc giảm độc lực, đưa DNA vào tế bào cơ thể.

Từ "vector" ám chỉ virus đóng vai trò vật chủ, nó không thể nhân lên bởi bị thiếu một đoạn gene, đảm bảo an toàn cho người sử dụng. Loại vaccine này mô phỏng quá trình nhiễm trùng tự nhiên, vì vậy có khả năng kích thích hệ miễn dịch rất hiệu quả. 

Hãng dược Johnson & Johnson đã phát triển vaccine ngừa HIV và Ebola bằng công nghệ này. Cả hai được chứng minh là an toàn trên người.

Vaccine vỏ virus

Đây là loại vaccine mới, dựa trên phương pháp sử dụng những phần tử hình dạng giống virus (virus-like particles - VLP) nhưng không có khả năng gây bệnh, sinh trưởng trên động vật. Chúng cho hệ thống miễn dịch thấy các protein của nCoV trông như thế nào, kích thích sản sinh kháng thể khi virus xâm nhập.

Công nghệ này từng được sử dụng để điều chế vaccine HPV ngừa ung thư cổ tử cung.